Klinik araştırma çalışmalarını gözlemsel – müdahaleli olmayan – girişimsel olmayan ve deneysel – müdahaleli olan – girişimsel olan şeklinde, veri toplama usullerine göre ikiye ayırabiliriz. Her iki çalışma tipi de tanımlayıcı değillerdir, bunun yerine karşılaştırılan gruplar içerirler.
Girişimsel olmayan (gözlemsel) araştırmalar, araştırmacılar açısından daha düşük maliyetli olmaları, kullanılacak klinik verilerin zaten hazırda bulunması ve daha çabuk sonuç elde edilmesi sebepleri ile zaman zaman daha tercih edilebilirlerdir. Bir protokol belirlenir ve protokol çerçevesinde katılımcılar gruplara ayrılır. Bu tür çalışmalarda araştırmacı tarafından incelenen değişkenler veya olaylar araştırmacı tarafından kontrol edilemez veya değiştirilemez. Olaylar ve değişkenler olduğu gibi incelenir veya gözlemlenir. Randomizasyon kısıtlı bir şekilde kullanılabilinir. İncelenen değişken veya olay dışında kalan bütün değişkenler sabit tutulamaz. Her zaman bir neden – sonuç ilişkisine varılamayabilir. Ancak, elde edilen sonuçlar veya bulgular gerçek hayatla her zaman uyumludur. Deneysel ya da müdahaleli çalışmaların, girişimsel olmayan çalışmalardan en önemli farkı; bu çalışmalarda araştırmacı müdahale eder, sonucu bekler ve verileri elde eder.
11 Ağustos 2011 tarihli ve 28030 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik’te girişimsel olmayan klinik araştırma türleri şu şekilde açıklanmıştır:
“Gıda katkı maddeleriyle yapılacak diyet çalışmaları, egzersiz gibi vücut fizyolojisi ile ilgili araştırmalar, antropometrik ölçümlere dayalı yapılan çalışmalar, yaşam alışkanlıklarının değerlendirilmesi araştırmaları, gen tedavisi dışında kalan ve tanımlamaya yönelik olarak genetik materyalle yapılacak araştırmalar, bilgi toplanan tanımlayıcı araştırmalar, dosya ve görüntü kayıtları gibi retrospektif arşiv taramaları, kan, idrar, doku, radyolojik görüntü, biyokimya, mikrobiyoloji, patoloji vb koleksiyon materyalleriyle veya rutin muayene, tahlil ve tedavi işlemleri sırasında elde edilmiş materyallerle yapılacak araştırmalar.”
Örnek:
1. Mycoplasma Pneumonia atipik pnömonisi geçiren hastalarda büllöz mirinjit görülme sıklığının araştırılması.
2. Tüm protez operasyonlarından sonra akciğer embolisinin prevalansı.
Kaynaklar:
1. Çaparlar, Ceyda Özhan, and Aslı Dönmez. "Bilimsel araştırma nedir, nasıl yapılır." Turk J Anaesthesiol Reanim 44.4 (2016): 212-218.
2. Bekiroğlu N. Biyoistatistik. The web site: http://docplayer.biz. tr/2029485-Biyoistatistik-nural-bekiroglu-ph-d-giris.html.